Materiały do znajomości pszczół (Hymenoptera, Aculeata, Apiformes) Trójmiejskiego
Parku Krajobrazowego i jego najbliższych okolic (północna Polska)

STRESZCZENIE

Zaprezentowano stan poznania pszczół Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i jego najbliższych okolic. Łącznie wykazano 186 gatunków pszczół, co stanowi 38,1% fauny krajowej tej grupy owadów. W analizowanym zgrupowaniu pszczół 29 gatunków (15,6%) należy do taksonów zagrożonych wyginięciem oraz bardzo rzadkich i rzadkich w Polsce. Do gatunków o wysokim stopniu zagrożenia należą: Sphecodes marginatus, Osmia inermis, Hylaeus variegatus, Andrena florea, A. pusilla, Lasioglossum sexmaculatum i Nomada opaca.

Herpetofauna Przełomu Lubrzanki

STRESZCZENIE

Obserwacje prowadzone były w latach 2021-2023 na terenie specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH260037 Przełom Lubrzanki. Teren ten położony jest w centralnej części województwa świętokrzyskiego (centralna Polska). SOOS chroni kanion Lubrzanki oraz centralną część doliny rzecznej. Lubrzance towarzyszą starorzecza, zakola, rozlewiska, podmokłe łąki, lasy łęgowe i grądy.
Obserwacjami objęto zróżnicowane biotopy, w tym zbiorniki wodne, łąki, lasy i użytki rolne. Badania objęły określenie występowania herpetofauny oraz ustalenie zagrożeń i warunków ochrony. Na 9 stanowiskach badawczych stwierdzono 10 gatunków płazów i 5 gatunków gadów. Obserwowanymi gatunkami były: traszka górska Ichthyosaura alpestris LAUR., traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris L., ropucha szara Bufo bufo L., ropucha zielona Bufotes viridis LAUR., rzekotka drzewna Hyla arborea L. (lub rzekotka wschodnia Hyla orientalis Bedriaga), żaba wodna Pelophylax esculentus L., żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae CAM., żaba śmieszka Pelophylax ridibundus PALL., żaba moczarowa Rana arvalis NILSS., żaba trawna Rana temporaria L., jaszczurka zwinka Lacerta agilis L., jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara JACQUIN, padalec zwyczajny Anguis fragilis L. (lub padalec kolchidzki Anguis colchica Nordmann), zaskroniec zwyczajny Natrix natrix L. i żmija zygzakowata Vipera berus L. (Ryc. 1, Tab. 1).
Przez obszar SOOS przebiega ruchliwa droga powiatowa, na której znajdowano płazy zabite przez samochody. Dotyczy to zwłaszcza odcinka Podmąchocice-Ciekoty (długość 600 m). Z innych zagrożeń stwierdzono m.in. koszenie łąk, zaśmiecenie, eutrofizację, zanieczyszczanie wód powierzchniowych oraz zarastanie i wysychanie małych zbiorników.

Muchówki bzygowate, lwinkowate i wyślepkowate (Diptera: Syrphidae, Stratiomyidae,
Conopidae) Słowińskiego Parku Narodowego

STRESZCZENIE

Muchówki (Diptera) są jednym z najliczniejszych rzędów owadów na świecie. Z ponad 6900 gatunków muchówek wykazanych w Polsce, jedynie 55 stwierdzono dotychczas w Słowińskim Parku Narodowym, co stanowi mniej niż 1% krajowej fauny. Niniejsze badania dostarczają nowej, kompleksowej wiedzy na temat występowania w Słowińskim Parku Narodowym trzech rodzin muchówek: bzygowatych (Syrphidae), lwinkowatych (Stratiomyidae) i wyślepkowatych (Conopidae). Większość danych zebrano w 2022 r. podczas starannie zaplanowanych, rocznych badań obejmujących różnorodne siedliska. W artykule uwzględniono stwierdzenia gatunków udokumentowanych fotograficznie przez pracowników Parku w latach 2017-21. Przebadano blisko 1200 osobników muchówek na 97 stanowiskach. Wykazano występowanie 145 gatunków muchówek z rodziny bzygowatych (Syrphidae), 8 gatunków lwinkowatych (Stratiomyidae) oraz 11 gatunków wyślepkowatych (Conopidae). W materiale stwierdzono siedem gatunków muchówek o wysokim ryzyku wyginięcia (kategorie EN i VU) w skali Polski lub Europy. Niniejszy artykuł dostarczył danych do przyszłej klasyfikacji (kategoria DD) sześciu kolejnych gatunków.
Unikatowy charakter nadają faunie Parku muchówki kserofilne, powiązane ze środowiskami wydmowymi: Paragus constrictus ŠIMIC, 1986, Eumerus sabulonum (FALLÉN, 1817). Typowe dla Słowińskiego Parku Narodowego przyjeziorne łąki, torfowiska, czy bagienne lasy, to z kolei miejsce występowania wielu gatunków muchówek związanych z siedliskami wilgotnymi, w tym skrajnie rzadkich w Polsce gatunków atlantyckich, np. Chrysogaster virescens LOEW, 1854 i północnych: Orthonevra stackelbergi THOMPSON & TORP, 1982 i Eristalis oestracea (LINNAEUS, 1758). W obszarach ochrony ścisłej i czynnej zachowawczej, obumarłe i powalone drzewa stały się ostoją dla kilku cennych gatunków saproksylicznych, np. Berkshiria hungarica (KERTÉSZ, 1921), Pocota personata (HARRIS, 1780) i Spilomyia diophthalma (LINNAEUS, 1758). Dziewięć najbardziej interesujących i charakterystycznych dla Słowińskiego Parku Narodowego gatunków omówiono szczegółowo w kontekście ich występowania w Polsce, a dwa inne gatunki zaproponowano do usunięcia z krajowej listy gatunków występujących w Polsce: Eumerus tarsalis LOEW, 1840 i Paragus tibialis (FALLÉN, 1817).
Na całym świecie obserwowane jest szybkie tempo wymierania owadów. Za przyczynę tego negatywnego trendu odpowiada zespół wielu czynników, takich jak melioracje, nadmierne użycie pestycydów, nawożenie na terenach rolniczych, utrata siedlisk oraz zmiany klimatyczne. Obecnie nawet obszary objęte ochroną nie są wolne od zagrożeń dla bioróżnorodności owadów. Aktualna strategia ochrony Słowińskiego Parku Narodowego ma na celu łagodzenie tych negatywnych zmian i zakłada nieingerowanie w naturalne procesy przyrodnicze oraz prowadzenie jedynie koniecznych działań z zakresu ochrony czynnej, głównie w siedliskach półnaturalnych lub naturalnych (ale przekształconych przez człowieka), mających poprawić ich stan. Do zabiegów tych należy np. budowa zastawek na torfowiskach, odkrzaczanie torfowisk, wykos i wypas łąk.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Widlicz cyprysowy Diphasiastrum tristachyum – nowy gatunek we florze Magurskiego
Parku Narodowego i Karpat Polskich]

STRESZCZENIE

Widlicz cyprysowy jest gatunkiem rzadkim i zagrożonym wyginięciem w Polsce, objętym ścisłą ochroną. Po 1990 roku potwierdzono go na prawie 30 stanowiskach w kraju. Z polskich gór znany jest jedyne z trzech historycznych stanowisk w Sudetach. W 2021 roku odkryto pierwsze stanowisko w Karpatach Polskich widlicza cyprysowego położone w Ciechani w Beskidzie Niskim, w granicach Magurskiego Parku Narodowego. Gatunek ten występuje na siedlisku murawy bliźniczkowej z wrzosem zwyczajnym powstałym w wyniku działalności człowieka. Jest to jedyne współcześnie istniejące stanowisko w polskich górach o dość zaskakującym występowaniu, gdyż gatunek ten jest w Polsce wybitnie niżowy.

KRONIKA

Żubr i Puszcza Białowieska w lwowskim piśmie Łowiec

STRESZCZENIE

W 1878 roku Włodzimierz Dzieduszycki, przyrodnik i mecenas nauki, założył Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie. Towarzystwo wydawało czasopismo Łowiec od 1878 do 1939 roku. Znaczna część artykułów w tym czasopiśmie poświęcona była Puszczy Białowieskiej, ochronie przyrody i żubrom. Nasza praca analizuje te artykuły, ukazując szereg nieznanych dotąd informacji i dowodząc, że periodyki myśliwskie są bardzo ważnym źródłem historiograficznym do poznania Puszczy Białowieskiej i ochrony przyrody w tej części Europy.